Prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego, jego wymiar, zasady wykorzystania itp. regulują przepisy zawarte w Dziale siódmym kodeksu pracy. Pracownik zobowiązany jest do wykorzystania urlopu wypoczynkowego w naturze (zakaz zrzeczenia się prawa do urlopu zawarty w art. 152§ 2 kp)
Możliwość wypłaty ekwiwalentu pieniężnego z tytułu niewykorzystanego urlopu została w artykule 171§ 1 kodeksu pracy ograniczona do sytuacji w, której pracownik nie ma możliwości wykorzystania urlopu wypoczynkowego (w całości lub części) w czasie trwania umowy o pracę, w związku z jej rozwiązaniem lub wygaśnięciem.
Pracodawca nie ma obowiązku wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop jedynie w sytuacji, gdy zawrze z pracownikiem nową umowę o pracę tuż zakończeniu poprzedniej umowy (np. umowę na czas określony po rozwiązaniu umowy na okres próbny) i obydwie strony uzgodnią wykorzystanie urlopu w trakcie kolejnej umowy.
Przykład I
Adrian B. został zatrudniony w firmie Marcina T. na 3 miesięczny okres próbny. W jego trakcie wykorzystał 2 dni z przysługujących mu 5 dni urlopu wypoczynkowego.
Marcin T. zaproponował mu mu umowę na okres 12 miesięcy. Podpisując nową umowę o pracę Marcin T. zaproponował Adrianowi B przeniesienie 3 niewykorzystanych dni urlopu z poprzedniej umowy. Adrian B oświadczył, że wolałby ekwiwalent pieniężny. Marcin T. jest zobowiązany do wypłacenia ekwiwalentu za 3 dni urlopu.
W przypadku odmowy wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop pracownikowi przysługuję roszczenie o wypłatę zaległego ekwiwalentu pieniężnego. Roszczenie o wypłatę ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia rozwiązania bądź wygaśnięcia umowy o pracę (zob. uchwała SN z dnia 21 listopada 1975 r., V PZP 5/75, OSNC 1976, Nr 6, poz. 120).
W trakcie trwania umowy o pracę wypłata ekwiwalentu za niewykorzystany urlop została ograniczona:
- Poprzez wprowadzenie przez ustawodawcę obowiązku udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego do końca roku kalendarzowego w którym pracownik nabył do niego prawo (art. 161 kp.),
- Obowiązek wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego przez pracownika do 30 września następnego roku (art. 168 kp.).
Przykład II
Marian Z. jest zatrudniony firmie Sebastiana A. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony od 14 lat . W 2015 wykorzystał cały przysługujący mu urlop (26 dni), natomiast w 2016 roku tylko 18 dni. Do 30 września 2017 Marian Z. powinien więc wykorzystać 8 dni urlopu zaległego za 2016 rok; przysługuje mu także 26 dni urlopu za 2017 rok.
Jeśli Marian Z. do 30 września 2017 nie złożyłby wniosku o udzielenie zaległego urlopu wypoczynkowego, wówczas Sebastian A. może wysłać pracownika na zaległy urlop nawet bez jego zgody (zob wyrok SN z dnia 24 stycznia 2006 roku sygn. (I PK 124/05).
Artykuł archiwalny, stan prawny na: 4.04.2017
Opracował: Sławomir Stwora
Kancelaria Podatkowa Skłodowscy