Podatnik pracujący za granicą nie może uchylać się od obowiązków wobec polskiego fiskusa, powołując się na umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania, w sytuacji gdy drugi kraj w ogóle nie pobiera od niego podatku.
Polski podatnik wyjeżdżając za granice w celach zarobkowych musi zdawać sobie sprawę z konieczności styczności z krajowym urzędem skarbowym. Należy o tym pamiętać szczególnie obecnie, gdy wiele osób mających miejsce zamieszkania w Polsce podejmuje pracę za granicą.
Wiele wątpliwości wywołuje kwestia określenia miejsca opodatkowania dochodów osób, które uzyskują je zarówno w Polsce, jak i za granicą, tzn. określenia, czy dana osoba podlega w RP nieograniczonemu, czy też ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w podatku PIT. Ustawa o podatku od osób fizycznych stanowi bowiem, że nieograniczonemu obowiązkowi w Polsce podlegają osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium RP, natomiast osoby mające miejsce zamieszkania w innym kraju podlegają opodatkowaniu w Polsce tylko w zakresie dochodów z pracy wykonywanej na terytorium RP.
Podsumowując powyższe ogólna zasada mówi, że dochody z pracy najemnej podlegają opodatkowaniu w kraju, w którym praca jest wykonywana. Niezależnie od tego podatnicy, którzy podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, są zobowiązani do rozliczenia tych dochodów również w RP. Aby uniknąć podwójnego opodatkowania tych samych dochodów, między państwami są zawierane umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Konwencje przewidują wyjątek, zgodnie z którym wynagrodzenie za pracę najemną wykonywaną zagranicą może być opodatkowane tylko w państwie zamieszkania osoby uzyskującej wynagrodzenie. Będzie tak wtedy, gdy spełnione zostaną równocześnie trzy warunki:
- odbiorca wynagrodzenia przebywa w "obcym" państwie nie dłużej niż przez określony czas (najczęściej jest to 183 dni w roku),
- wynagrodzenie jest ponoszone przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w drugim państwie,
- wynagrodzenie nie jest ponoszone przez zakład lub stałą placówkę, którą pracodawca posiada w drugim państwie.
Niespełnienie któregokolwiek z tych warunków oznacza, że otrzymane wynagrodzenie może być opodatkowane zarówno w państwie, w którym praca jest wykonywana, jak i w państwie, w którym osoba uzyskująca wynagrodzenie ma miejsce zamieszkania.
W każdej z umów metoda jakiej należy użyć aby uniknąć podwójnego opodatkowania jest określona w artykule konwencji zatytułowanej: "Postanowienia o unikaniu podwójnego opodatkowania".
Zarobki zagraniczne od polskiego pracodawcy
W przypadku, gdy pracownik jest oddelegowany do pracy przez polskiego pracodawcę i zarobki wypłacane są przez tego pracodawcę bezpośrednio z Polski, nie korzystając w tym zakresie z zagranicznego zakładu usytuowanego w państwie, do którego pracownik wyjeżdża, to zarobki opodatkowane są wyłącznie w Polsce. Wyjątkiem będzie sytuacja, w której wyjazd trwać będzie ponad 183 dni w roku, liczonym od pierwszego dnia pierwszego wyjazdu za granicę. Wówczas bowiem możliwe jest opodatkowanie zarobków również za granicą przez organy skarbowe kraju wykonywania pracy. Jeżeli wypłat dokonuje zakład zagraniczny lub pracodawca oddelegowany jest do pracy u zagranicznego pracodawcy i ten dokonuje wypłat wynagrodzenia - zarobki pracownika pozostają opodatkowane również za granicą (zatem podatnik będzie dwukrotnie rozliczał się z fiskusem).
Praca z Polski na rzecz zagranicznego pracodawcy
Częstym przypadkiem jest wykonywanie czynności zdalnych z terytorium Polski. Wypłat wynagrodzenia za takie czynności dokonuje z zagranicy tamtejszy pracodawca lub zleceniodawca. Podatek płatny będzie wyłącznie w Polsce. Pracownik musi w takim przypadku samodzielnie zadbać o wpłatę zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych . Polski pracownik nie otrzyma w takim przypadku PIT-11, sam musi zatem wykazać otrzymane wynagrodzenie w rocznej deklaracji podatkowej w Polsce. Rozliczenia dokonuje się wyłącznie w Polsce, nie trzeba natomiast wykazywać za granicą jakiegokolwiek podatku do zapłaty lub składać deklaracji podatkowej w kraju, z którego dokonywane są wypłaty.
Metody unikania podwójnego opodatkowania
Umowy przewidują dwie metody unikania podwójnego opodatkowania:
- metoda wyłączenia z progresją,
- metoda proporcjonalnego odliczenia.
W przypadku, gdy dochód został uzyskany w państwie, z którym Polska nie zawarła umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, stosowana jest metoda proporcjonalnego odliczenia.
Metoda wyłączenia z progresją
Metoda wyłączenia z progresją oznacza, że w Polsce wyłącza się z podstawy opodatkowania dochód osiągnięty za granicą, zwolniony z opodatkowania na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Jednak dla ustalenia stawki podatku od pozostałego dochodu - podlegającego opodatkowaniu w Polsce - stosuje się stawkę podatku właściwą dla całego dochodu, tzn. łącznie z dochodem osiągniętym za granicą.
Metodę wyłączenia z progresją przewidują m.in. umowy zawarte z: Albanią, Austrią, Chinami, Chorwacją, Cyprem, Czechami, Danią, Estonią, Finlandią, Francją, Grecją, Indonezją, Irlandią, Japonią, Kanadą, Kuwejtem, Litwą, Łotwą, Niemcami, Portugalią, Republiką Południowej Afryki, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwecją, Tunezją, Turcją, Ukrainą, Wielką Brytanią i Irlandią Północną oraz Włochami.
Przy zastosowaniu metody wyłączenia z progresją podatnik ma obowiązek składania zeznania rocznego, jeżeli:
- osiągnie inne dochody podlegające opodatkowaniu w Polsce według skali podatkowej,
- będzie chciał skorzystać z preferencyjnego rozliczenia rocznego, tzn. złożyć zeznanie łącznie z małżonkiem lub opodatkować dochody w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci.
Metoda odliczenia proporcjonalnego
Metoda odliczenia proporcjonalnego oznacza, że dochód osiągany za granicą jest opodatkowany w Polsce, ale od należnego podatku odlicza się podatek zapłacony za granicą. Odliczenie to możliwe jest tylko do wysokości podatku przypadającego proporcjonalnie na dochód uzyskany w obcym państwie.
Metodę odliczenia proporcjonalnego przewiduje się m.in. w umowach zawartych z: Belgią, Holandią, Kazachstanem, Rosją i Stanami Zjednoczonymi.
Przy zastosowaniu metody odliczenia proporcjonalnego obowiązek wykazania w zeznaniu rocznym dochodu uzyskanego za granicą istnieje zawsze bez względu na to, czy oprócz dochodów z zagranicy podatnik uzyskał inne dochody opodatkowane w Polsce według skali podatkowej. Jeżeli podatnik przebywa czasowo za granicą i osiąga dochody z wykonywanej tam pracy bez pośrednictwa płatnika, to ma dodatkowo obowiązek wpłacenia zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 18% tych dochodów (może również zastosować wyższą stawkę wynikającą ze skali podatkowej), w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wrócił do kraju. Jeżeli termin płatności zaliczki przypada po zakończeniu roku podatkowego, należny podatek jest płatny w terminie złożenia zeznania. Przy wpłaceniu zaliczki podatnik również może odliczyć "w odpowiedniej proporcji" podatek zapłacony za granicą.
Przykłady:
Metoda wyłączenia z progresją:
a) dochód uzyskany w Polsce = 20 000,00 PLN
b) dochód uzyskany za granicą = 30 000,00 PLN
c) razem dochód (a+b) = 50 000,00 PLN
d) podatek polski wg skali podatkowej od 50 000,00 zł = 8 443,98 PLN
e) stopa procentowa (d:c) = 16,89%
f) podatek do zapłacenia w Polsce: 16,89% x 20 000,00 PLN minus zaliczki wpłacone w Polsce = 3 378,00 PLN.
Metoda proporcjonalnego odliczenia:
a) dochód uzyskany w Polsce = 30 000,00 PLN
b) dochód uzyskany za granicą = 20 000,00 PLN
c) podatek zapłacony za granicą = 5 000,00 PLN
d) razem dochód (a+b) = 50 000,00 PLN
e) podatek polski wg skali podatkowej od 50 000,00 PLN = 8 443,98 PLN
f) podatek zagraniczny do odliczenia od podatku polskiego: 8 443,98 PLN x 20 000,00 PLN : 50 000,00 PLN = 3 377,59 PLN
g) podatek do zapłacenia w Polsce: 8 443,98 PLN - 3 377,59 PLN (minus zaliczki wpłacone w Polsce) = 5 066,39 PLN.
Obowiązek złożenia w Polsce zeznania podatkowego nie powstaje jedynie w przypadku, gdy podatnik uzyskał dochód z państwa, z którym obowiązująca umowa przewiduje, jako metodę unikania podwójnego opodatkowania, metodę wyłączenia z progresją i nie uzyskał on w tym samym roku podatkowym innego dochodu podlegającego opodatkowaniu w Polsce według skali podatkowej (jeżeli nie korzysta z rozliczenia wspólnego z małżonkiem lub opodatkowania w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci). W każdym innym przypadku osoba osiągająca dochody z zagranicy, zamieszkała w Polsce, będzie mieć obowiązek rozliczenia się w polskim urzędzie skarbowym.
Ustalenie dochodu do opodatkowania
Sposób obliczania dochodu do opodatkowania jest taki sam bez względu na kraj uzyskania wynagrodzenia za pracę najemną oraz na zastosowaną metodę zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu.
Przychód osiągnięty za granicą należy pomniejszyć za każdy dzień pobytu za granicą, w którym podatnik pozostawał w stosunku służbowym, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczym stosunku pracy o kwotę odpowiadającą 30% równowartości diety z tytułu podróży służbowej za granicą.
Wysokość diety uzależniona jest od docelowego kraju podróży. Kwoty diet określone są w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.
Pomniejszone o diety z tytułu podróży służbowej przychody przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu.
Kwoty uprawniające do odliczenia od dochodu, podstawy obliczenia podatku lub obniżenia podatku, wydatki oraz podatek, wyrażone w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia wydatku lub zapłaty podatku.
Od tak obliczonego przychodu (przeliczonego na złote) odejmuje się przysługujące koszty uzyskania przychodów (osobie uzyskującej dochody ze stosunku pracy przysługują zryczałtowane koszty uzyskania przychodów określone w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych).
Odliczenia od dochodu
Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych dochód ulega obniżeniu o kwotę potrąconych bądź zapłaconych składek na ubezpieczenia społeczne określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.
Odliczeniu podlegają również składki zapłacone do zagranicznych systemów ubezpieczeń społecznych w krajach członkowskich UE lub w innym państwie należącym do EOG (Europejski Obszar Gospodarczy).
Jeżeli w zeznaniu rocznym podatnik wykaże dochód do opodatkowania, może skorzystać również z innych odliczeń od dochodu, np.:
- darowizn,
- wydatków rehabilitacyjnych, itd.
UWAGA!
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych określa warunki, których spełnienie jest konieczne do skorzystania z odliczeń.
Dochód po odliczeniach stanowi podstawę opodatkowania. Podstawę opodatkowania zaokrągla się do pełnych złotych i oblicza od niej podatek według obowiązującej w danym roku skali podatkowej oraz z uwzględnieniem zasad opisanych powyżej (przykłady).
Odliczenia od podatku
Podatek dochodowy w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę pobranej bądź opłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Odliczenie to nie może jednak przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru składki.
Odliczeniu podlegają składki, o których mowa w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz składki zapłacone do zagranicznych systemów ubezpieczeń zdrowotnych w krajach członkowskich UE lub w innym państwie należącym do EOG.
Ponadto od podatku dochodowego, pomniejszonego o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, podatnik ma prawo odliczyć np. ulgę na dzieci.
Dodatkowo, podatnik uzyskujący przychody z tytułu pracy najemnej wykonywanej za granicą, do których ma zastosowanie metoda odliczenia proporcjonalnego, ma prawo odliczyć od podatku dochodowego, pomniejszonego o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, kwotę stanowiącą różnicę między podatkiem obliczonym zgodnie z metodą odliczenia proporcjonalnego, a kwotą podatku obliczonego za ten rok podatkowy przy zastosowaniu do przychodów z tytułu pracy najemnej wykonywanej za granicą metody wyłączenia z progresją (ulga, o której mowa w art. 27g ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).
Jeżeli podatnik wykaże w zeznaniu podatkowym albo korekcie zeznania podatek należny, ma prawo wskazać w tym zeznaniu jedną organizację pożytku publicznego działającą na podstawie przepisów regulujących działalność pożytku publicznego oraz kwotę do przekazania na rzecz tej organizacji, w wysokości nieprzekraczającej 1% podatku należnego.
UWAGA!
Poza uzyskaniem dochodów opodatkowanych, podatnik musi spełniać pozostałe warunki wymienione w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, które są konieczne do skorzystania z odliczeń.
Uzyskując dochody z tytułu pracy najemnej wykonywanej za granicą, należy złożyć PIT -36. Wzory zeznań podatkowych wraz z broszurami informacyjnymi dotyczącymi ich wypełniania są dostępne na stronie internetowej Ministerstwa Finansów: www.finanse.mf.gov.pl. Można je wydrukować (także w wersji czarno-białej) i wypełnić. W przypadku gdy podatnik przebywa za granicą, wypełnione zeznanie podatkowe można złożyć w polskim urzędzie konsularnym przed upływem terminu do złożenia zeznania podatkowego. Można je także przesłać właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego pocztą, najlepiej za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Jednakże termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem zeznanie zostało nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego (Poczty Polskiej). Zeznanie można także wysłać za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Dane adresowe organów podatkowych oraz numery rachunków są dostępne na stronie internetowej Ministerstwa Finansów.
Załącznikiem do powyższego zeznania podatkowego jest w szczególności formularz PIT/ZG oraz PIT/O. W załączniku PIT/ZG podatnik wykazuje dochody z tytułu działalności wykonywanej za granicą lub ze źródeł przychodów położonych za granicą oraz podatek zapłacony za granicą, rozliczane w danym zeznaniu podatkowym. Załącznik składa się odrębnie dla każdego państwa uzyskania dochodu. Natomiast w załączniku PIT/O podatnik wykazuje ulgi.
Artykuł archiwalny: 19.05.2017 r.
Opracowała: Katarzyna Orzoł