U każdego przedsiębiorcy bez względu na formę i rodzaj prowadzonej działalności może być przeprowadzona kontrola skarbowa. Celem takiej kontroli jest sprawdzenie poprawności rozliczeń, rzetelności deklarowanych kwot opodatkowania i prawidłowości wpłacania podatków. Urząd może skontrolować również przedsiębiorcę który zawiesił działalność gospodarczą.

Zgodnie z przepisami ordynacji podatkowej kontroli dokonuje organ podatkowy pierwszej instancji właściwy dla danego podatnika i rozliczania określonego podatku ? w praktyce są to urzędy skarbowe i urzędy kontroli skarbowej. O kontroli urząd informuje podatnika poprzez dostarczenie zawiadomienia, może ona być rozpoczęta nie wcześniej niż 7 dni i nie później niż 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia. Aby kontrolę można było rozpocząć przed upływem 7 dni wymagana jest zgoda kontrolowanego. Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dostarczenia zawiadomienia, wówczas może zostać rozpoczęta w późniejszym czasie pod warunkiem ponownego dostarczenia zawiadomienia.

Wszczęcie kontroli rozpoczyna się od doręczenia podatnikowi upoważnienia do jej przeprowadzenia i okazania legitymacji służbowych przez urzędników. W przypadku kontroli osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, dokonywana jest ona wobec członka zarządu, wspólnika lub innej osoby upoważnionej do reprezentowania jednostki kontrolowanej. Jeżeli kontrola dotyczy zakładu jednostki zagranicznej wówczas upoważnienie jest doręczane osobie nadzorującej lub reprezentującej działalność prowadzoną na terytorium państwa polskiego. 

Ordynacja podatkowa dopuszcza możliwość przeprowadzenia kontroli bez zapowiedzi. Dotyczy to sytuacji gdy podatnik jest podejrzany o przestępstwo, gdy sprawa dotyczy opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach, pochodzących ze źródeł niejawnych lub z niezgłoszonej działalności gospodarczej. Taka kontrola może mieć charakter doraźny i dotyczyć weryfikacji ewidencjonowania obrotu za pomocą kasy fiskalnej,  użytkowania kasy rejestrującej.

W ramach kontroli urzędnicy mają prawo zażądać od kontrolowanego udostępnienia akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, jak również sporządzać z nich kopie, odpisy, wyciągi, notatki, wydruki oraz pobierać dane w formie elektronicznej. 

Przedsiębiorca powinien przygotować księgi podatkowe, zapisy stanowiące podstawę do ustalenia wymiaru należnych podatków. Jeżeli w księgach są materiały obcojęzyczne kontrolujący mają prawo zażądać tłumaczenia ich na język polski. Koszt takiego tłumaczenia spoczywa na kontrolowanym.

Czynności kontrolne są dokonywane najczęściej w siedzibie podatnika lub miejscu związanym z działalnością gospodarczą. Art. 80a ust. 1 ustawy o swobodzie działalności przewiduje przeprowadzenie kontroli w miejscu przechowywania ksiąg podatkowych. Jeśli przedsiębiorca zlecił prowadzenie spraw rachunkowo-podatkowych do biura rachunkowego wówczas kontrola może być przeprowadzona w siedzibie tego biura. Wymaga to zgody lub wniosku przedsiębiorcy.

Dla kontrolerów powinno być udostępnione samodzielne pomieszczenie i miejsce do przechowywania dokumentów. Jeżeli nie jest to możliwe, urzędnicy mogą zażądać wydania dokumentów. Odbierana dokumentacja powinna być przekazana za pokwitowaniem na czas kontroli. Należy bezwzględnie dopilnować wystawienia pokwitowania.

W wyniku wprowadzonych w nowym roku zmian w przepisach niedostarczenie urzędnikom dokumentów może zakończyć się nałożeniem kary porządkowej. Jeżeli przedsiębiorca bezzasadnie odmówi okazania lub nie przekaże w wyznaczonym terminie wymaganej dokumentacji również musi się liczyć z otrzymaniem kary, także opóźnienie w przekazaniu kontrolującym tłumaczeń dokumentów w określonym terminie może się wiązać z karą. Maksymalna kara porządkowa w 2016 roku wynosi 2.800 zł.

 Kara porządkowa może być nałożona na właściciela biura rachunkowego, któremu zlecono prowadzenie i przechowywanie dokumentacji podatkowej, jeśli nie przedłoży on kontrolującym dokumentów w wyznaczonym czasie.

Kontrola podatkowa kończy się protokołem, który ukazuje jej przebieg. Protokół kontrolny obejmuje opis dokonanych faktycznych czynności, dokumentację przeprowadzonych dowodów oraz prawną ocenę sprawy. Kontrolowany podatnik otrzymuje jeden egzemplarz protokołu, bez załączników (fotokopii, odpisów z akt, wydruków z dokumentów udostępnionych przez kontrolowanego). 

Przedsiębiorca ma prawo zgłosić zastrzeżenia lub wyjaśnienia do protokołu w terminie 14 dni od daty jego doręczenia. Powinny być one poparte odpowiednimi wnioskami dowodowymi. Na rozpatrzenie uwag kontrolujący mają 14 dni od momentu ich otrzymania. W tym czasie kontrolujący powinni poinformować podatnika o sposobie załatwienia zastrzeżeń ze szczególnym wskazaniem tych nieuwzględnionych, a także przedstawić uzasadnienie prawne i faktyczne.

Jeżeli w wyniku kontroli u przedsiębiorcy wykryto nieprawidłowości, to może on je usunąć poprzez skorygowanie deklaracji. Korekty nie muszą uwzględniać wszystkich wykrytych nieprawidłowości, mimo to są skuteczne. Teoretycznie korekty można złożyć po otrzymaniu protokołu do momentu wszczęcia pokontrolnego postępowania podatkowego. Kwestią problematyczną jest, że urząd skarbowy może wszcząć takie postępowanie w terminie 6 miesięcy od zakończenia kontroli podatkowej, a nie zawiadamia podatnika o jej rozpoczęciu. Złożenie korekty w czasie postępowania podatkowego nie wywołuje natomiast skutków podatkowych.

Od 1 lipca 2016 roku będzie możliwa e-kontrola, polegająca na analizie danych księgowych w formie elektronicznej przy wykorzystaniu specjalistycznego oprogramowania. Urzędnicy będą mogli zażądać od podatnika prowadzącego księgi podatkowe przy użyciu programu komputerowego, aby przekazał on wyciągi z tych ksiąg i dowodów księgowych w postaci pliku elektronicznego o określonym formacie i strukturze. Plik będzie można przekazać na informatycznych nośnikach danych lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej. 

Dla małych i średnich przedsiębiorców (w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) został wydłużony czas na dostosowanie się do nowych zaleceń. Jak przewiduje art. 29 ustawy z dnia 10.09.2015 o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw przedsiębiorcy ci w okresie 1 lipca 2016 ? 30 czerwca 2018 będą mogli, a nie musieli przekazywać dane w formie jednolitego pliku. 


Źródła:

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja Podatkowa (Dz.U. z 2015 poz. 613 ze zm.)

Ustawa z dnia 02.07.2004 o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2015 r. Poz. 584 ze zm.)

Ustawa z dnia 10.07.2015 o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw Dz.U. Poz. 1649 ze zm.)


Artykuł archiwalny: 18.02.2016

Monika Kamińska 

Używamy plików cookie, aby poprawić komfort korzystania z naszej witryny.